PCOS مخفف شده عبارت polycystic ovary syndrome میباشد به معنی سندرم تخمدانهای پلی کیستیک است.

تعریف PCOS:

PCOS؛ به معناي وجود تخمدان‌های بزرگ حاوی تعدادی كيست هست اين كيست‌ها در لايه بيرونی تخمدان قرار گرفته‌اند ولی بعضی از زنان مبتلا به اين بيماری با اينكه فاقد كيست در تخمدان هستند ولي علائم و نشانه‌های اين بيماری رو دارند پس درسته كه  تو تعريف بيماری به وجود كيست تو تخمدان‌ها اشاره شده ولي نبود كيست هم در فردی كه علائم بيماری رو داره ردكننده PCOS نيست. به عبارتی؛ تنها با وجود كيست در تخمدان نمی‌تونيم تشخيص قطعی رو بر پايه بيماری PCOS بذاريم.

اپیدمیولوژی:

شیوع سندرم تخمدان‌های پلی کیستیک در زنان ایرانی حدود 5/8% هست.

فیزیوپاتولوژی:

در تخمدان‌های هر خانم بالغ هر ماه حدود ٤-٥ عدد از فوليكول‌ها شروع به رشد مي‌كنن و بعد يكي از اينا بر اساس گيرنده‌هايی كه داره انتخاب می‌شه. درواقع اونی كه تا به اینجا از همه بیشتر رشد کرده و رشد بقيه فوليكول‌ها متوقف مي‌شه و فوليكول انتخاب شده به رشدش ادامه ميده تا تخمك گذاری صورت بگیره. براي تخمك گذاري نياز هستش كه سطح ٢ تا هورمون استروژن و استراديول به يه مقدار خاصی برسه در حاليكه در افراد مبتلا به PCOS سطح اين هورمون‌ها از يه مقدار مشخصی فراتر نمی‌ره  و بالطبع از اون هم تخمك گذاری انجام نمی‌شه و اون فوليكولی كه رشد كرده بود همراه با مايعات داخل تخمدان به كيست تبديل می‌شه.

اتیولوژی:

بيشتر ايديوپاتيكه يعنی ناشناخته هست ولی وراثت و ديابت و استفاده از داروهای تيروئيدی مثل متی مازول هرچند كم ولی می‌تونن تو ايجادش نقش داشته باشن.

وجود PCOS ریسک ابتلا به کدوم بیماری‌ها رو افزایش میده؟

خب دوستان؛ اكثر بيماری‌ها به علت تاثيرات سيستميك كه ايجاد می‌کنن در مواجهشون مشكلمون فقط خود بيماری نيست بلكه يه سری بيماری‌های ديگه هم ممكنه در طي سال‌های آينده برای فرد ايجاد بشه كه از جمله اين عوامل برا PCOS:

1. افزايش خطر مبتلا به سرطان آندومتر و پستان هستش.
2. ديس ليپيدمي: بيماری كه سطح سرمی چربی‌ها دچار اختلالات غير طبيعی می‌شه و عموما به صورت افزايش تري‌گليسيريد به صورت VLDL و افزايش كلسترول به صورت LDL (يا همون كلسترول بد) و يا كاهش ليپوپروتئين با چگالي بالا HDL (يا همون كلسترول خوب) خودشو نشون می‌ده.
3. هيپرتانسيون و سطح بالاي C_reactive و سندرم متابوليك زمينه رو براي بيماری‌های قلبی و عروقی مستعد می‌كنه.
4. ديابت تيپ 2
5. افزايش وزن
6. كبد چرب غير الكلی

تظاهرات بالینی:

1. قاعدگی‌های نامنظم: كه به اصطلاح پزشكی اليگومنوره می‌گيم و يكی از شايع‌ترين مشخصات اين بيماری هست. منظور از قاعدگی‌های نامنظم اينه كه فاصله بيش از سي و پنج روز بين دو قاعدگی باشه يا كمتر از هشت دوره قاعدگی تو به سال يا عدم قاعدگی برای چهار ماه يا بيشتر و يا وقوع قاعدگی با تأخير و همچنين خونريزی‌های قاعدگی هم ممكنه خيلی شديد باشه كه به اصطلاح پزشكی آمنوره ميگيم و يا اينكه اين خونريزی‌ها خيلی كم باشن.
2. افزايش هورمونهاي آندروژني: يا همون هورمون‌های مردانه هستن كه افزايش اين هورمون‌ها باعث ايجاد هيرسوتيسم می‌شه يعنی رشد موهای زائد در صورت و بدن و همچنين افزايش اين هورمون‌ها باعث ايجاد آكنه در بزرگسالی يا نوجوانی و طاسی می‌شه. به عبارتی با اينكه موهای زائد بدنشون زياده ولی شكايت از ريزش موهای سر دارن.
3. مشكلاتی در باردار شدن كه می‌تونه شك مارو برا اين بيماری بالا ببره.
4. چاقی: كه حدودا نصفشون دچار چاقی هستن.
5. افزايش فشار خون و افزايش قند خون

معاینات فیزیکی:

1. معاینه نوک breast برای اطمینان از گالاکتوره
2. معاینه تخمدانها و رحم به صورت فشاردادن در بخش لگنی مربوطه

یافته‌های پاراکلینیکی:

1. CBC یا همون تست خون
2. تست‌های لازم جهت اندازه‌گیری هورمونهای پرولاکتین، هورمونهای جنسی، تیروئید
3. تست بارداری در صورت تاخیر عادت ماهیانه
4. سونوگرافی لگن برای رحم وتخمدان‌ها

تشخیص:

عموما مراجعه بیماران مبتلا به PCOS به متخصصين زنان به اين صورته كه از الگوي قاعدگی نامنظم شكايت دارن ولي بعد ها بدليل مشكلات بارداری و افزايش وزن هم می‌تونن تشخيص داده بشن.

تشخیص‌های افتراقی:

1. بارداری: که با انجام تست BhcG باید بارداری را رد نمود.
2. پرکاری مادرزادی آدرنال: که سطح هورمون 17- هیدروکسی پروژسترون کمک کننده میباشد.
3. تومور مترشحه آندروژنها: که سطح دو هورمون تستوسترون و DHEA تعیین‌کننده میباشند.
4. هایپرپرولاکتینما: با اندازه‌گیری سطح سرمی پرولاکتین میتوان افتراق داد.
5. کم‌کاری تیروئید: اندازه‌گیری TSH و FreeT4
6. سندرم کوشینگ: اندازه‌گیری کورتیزول

غربالگری:

اندازه‌گیری قندخون و کلسترول بسیار کمک کنندس به اینصورت که در مبتلایان PCOS افزایش کلسترول به صورت LDL و تری‌گلیسیرید مشاهده شده است.

درمان:

درمان قطعی برا PCOS وجود نداره و اساس درمان بر پايه درمان علامتی هستش يعنی علائمی كه در بيماری وجود داره رو كم ميكنيم:

1. مهم ترين درمان هم تغيير Life style  هستش كه شامل كنترل رژيم غذايی و ورزش منظمه.
2. برای تنظيم چرخه‌های قاعدگی از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌شه كه هم استروژن و هم پروژسترون دارن و از طرفي سطح آندروژن رو هم پايين ميارن به عبارتی هم می‌تونن چرخه قاعدگی رو تنظيم كنن هم آكنه و هم هيرسوتيسم رو مثل داروي سيپروترون كامپاند و…
3. داروی ديگه كه براي تنظيم چرخه هاي قاعدگی استفاده می‌شه داروهای پروژستروني كه به مدت ١٠-١٤ روز در ماه استفاده می‌شن كه اينا فقط پروژسترون دارن و فاقد استروژنن و بر روي آندروژن هم تاثير ندارن پس آکنه و هیرسوتیسم بااین دارو درمان نمی‌شه مثل داروي مدروكسي پروژسترون.
4. براي آكنه و هيرسوتيسم هم ميتونيم از اسپيرونولاكتون استفاده كنيم ولي دقت كنين اگه ضد بارداري تجويز بشه لازم به تجويز داروي جداگانه براي درمان هيرسوتيسم نيست چون خودشون حاوي تركيباتي ان كه ميتونن سطح آندروژن رو پايين بيارن ولي اگه از پروژسترونی‌ها استفاده بشه چون روی آندروژن تاثير ندارن پس براي درمان هيرسوتيسم و اكنه  تجويز دارو لازمه.
5. اگه فردی پيش ديابتي باشه و بيماری PCOS رو هم داشته باشه چون اين بيماري احتمال ديابت تيپ 2 رو افزايش ميده پس می‌تونيم از متفورمين استفاده كنيم كه براي كنترل قند خون مناسب هستن.

نسخه:

1)سیپروترون کامپاند            شروع از روز سوم قاعدگی       روزی یک عدد

یا

2)مدروکسی پروژسترون       در صورت تاخیر قاعدگی       هر 12 ساعت یک عدد

اسپیرونولاکتون                    با دوز 100mg                   روزی یک عدد

در حالت کلی دوز و تعداد مصرف داروها بسته به شرایط مریض پزشک میتواند در صورت صلاح دید تغییر دهد.

عوارض:

1. ناباروري: يكي از شايعترين علل نازايي خانم ها همين PCOS هستش.
2. چاقي كه حدودا نصف افراد مبتلا درگيرش هستن.
3. آكانتوز سياه: پوست تيره و مخملي در پشت گردن، زيربغل، اعضاي تناسلي خارجي، زير پستان كه همين آكانتوز سياه يكي از عوامليه كه داشتن مقاومت زياد به انسولين رو تاييد می‌كنه.
4. ديابت تيپ 2
5. رشد غير نرمال جنيني: چون مادر آندروژن بالايي رو داره پس مواجهه زياد جنين با هورمونهاي مردانه مي‌تونه ژنهای نرمال رو از عملكرد طبيعي خودشون منحرف كنه و الگوي مردانه گسترش چربيها در شكم ايجاد بشه كه همون چربی‌های Central هستن و اين چربی‌ها ريسک مقاومت به انسولين يا به عبارتی ابتلا به ديابت نوع 2 و درجه هاي پايين التهاب رو فراهم می‌كنن.

پیشگیری:

هیچ روش خاصی برای جلوگیری از مبتلا شدن به بیماری تخمدان‌های پلی‌کیستیک (PCOS) وجود نداره ولی اگه به موقع تشخیص داده بشه و درمان لازم صورت بگیره میتونیم از بروز عوارض این بیماری جلو گیری کنیم. ولی یک عاملی مهمی که‌ برای جلوگیری و هم‌چنین کنترل این بیماری وجود داره  تغییر life style یا به عبارتی تغییر سبک زندگیمون هستش.